next page اصول كافي ثقةالاسلام كليني جلد چهارم

back page

شرح :
فيض (ره ) گويد: آن حضرت صلى اللّه عليه و آله درباره اول در اين كه آيا طلب باران مصلحت است يا نه مردد بوده است و لذا تصميم بر طلب آن در دعا نداشته است و فقط بخاطر دلخوشى اصحاب دعا كرده ولى دربار دوم چون مصلحت ديده است از روى تصميم دل دعا كرده است .

*باب پافشارى كردن و اصرار در دعا و انتظار اجابت*

بَابُ الْإِلْحَاحِ فِي الدُّعَاءِ وَ التَّلَبُّثِ

1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حُسَيْنِ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ الطَّوِيلِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا دَعَا لَمْ يَزَلِ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى فِي حَاجَتِهِ مَا لَمْ يَسْتَعْجِلْ
مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حُسَيْنِ بْنِ عَطِيَّةَ عَنْ عَبْدِ الْعَزِيزِ الطَّوِيلِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 223 رواية : 1
1- حضرت صادق عليه السلام فرمود: همانا چون بنده دعا كند خداى تبارك و تعالى در كار حاجت او است ماداميكه آن بنده شتاب نكند.

شرح :
مجلسى (ره ) گويد: يعنى مادامى كه شتاب در آن را نخواهد كه اگر تاءخير در اجابت آن شد نوميد گردد و در نتيجه از خداوند رو گردان شود و پندارد كه چون تاءخير در اجابت شده خداوند دعايش را مستجاب نفرمايد، يا معناى كلام حضرت عليه السلام اينست : مادامى كه آن بنده در دعا شتاب نكند و بدان اعتنا نكرده و بدون پافشارى و اصرار در اجابت آن بدنبال كار خود رود چناچه ظاهر خبر دوم است .
2- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى وَ عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ جَمِيعاً عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ وَ حَفْصِ بْنِ الْبَخْتَرِيِّ وَ غَيْرِهِمَا عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا عَجَّلَ فَقَامَ لِحَاجَتِهِ يَقُولُ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَ مَا يَعْلَمُ عَبْدِي أَنِّي أَنَا اللَّهُ الَّذِي أَقْضِي الْحَوَائِجَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 223 رواية : 2
2 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: همانا بنده چون شتاب كند و براى كار (هاى ) خود برخيزد (و بدنبال كار خود رود) خداى تبارك و تعالى فرمايد: آيا بنده من نداند كه براستى منم آن خدائى كه حاجتها را بر آوردم .

توضيح :
مجلسى (ره ) گويد: ((اذا عجل )) يعنى در تعقيب نماز شتاب كند و آن را واگذارد و به اندك توجهى اكتفا كند و برخيزد دنبال كار خود برود، يا به اندك دعائى اكتفا كند و به دنبال آن كارى كه براى آن دعا كرده برود، يا مقصود همان باشد كه در خبر سابق گفتيم .
3- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ عَنِ الْوَلِيدِ بْنِ عُقْبَةَ الْهَجَرِيِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع يَقُولُ وَ اللَّهِ لَا يُلِحُّ عَبْدٌ مُؤْمِنٌ عَلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فِي حَاجَتِهِ إِلَّا قَضَاهَا لَهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 224 رواية : 3
3 وليد بن عقبه هجرى گويد: شنيدم حضرت باقر عليه السلام فرمود: به خدا سوگند هيچ بنده اى در دعا پافشارى و اصرار به درگاه خداى عزوجل نكند جز اينكه حاجتش را برآورد.

4- عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنِ الْحَجَّالِ عَنْ حَسَّانَ عَنْ أَبِي الصَّبَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ كَرِهَ إِلْحَاحَ النَّاسِ بَعْضِهِمْ عَلَى بَعْضٍ فِي الْمَسْأَلَةِ وَ أَحَبَّ ذَلِكَ لِنَفْسِهِ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يُحِبُّ أَنْ يُسْأَلَ وَ يُطْلَبَ مَا عِنْدَهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 224 رواية : 4
4 حضرت صادق (ع ) فرمود: همانا خداى عزوجل خوش ندارد كه مردم در انجام حاجت به هم ديگر اصرار كنند ولى براى خودش آن را دوست دارد، خداى عزوجل دوست دارد كه از او در خواست شود و آنچه نزد او است خواهش ‍ شود.

5- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ حُسَيْنٍ الْأَحْمَسِيِّ عَنْ رَجُلٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ لَا وَ اللَّهِ لَا يُلِحُّ عَبْدٌ عَلَى اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ إِلَّا اسْتَجَابَ اللَّهُ لَهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 224 رواية : 5
5 حضرت باقر عليه السلام فرمود: نه به خدا سوگند هيچ بنده اى به درگاه خداى عزوجل اصرار نورزد جز اينكه خداوند دعايش را مستجاب كند.

6- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِيَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِيِّ عَنِ ابْنِ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص رَحِمَ اللَّهُ عَبْداً طَلَبَ مِنَ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ حَاجَةً فَأَلَحَّ فِي الدُّعَاءِ اسْتُجِيبَ لَهُ أَوْ لَمْ يُسْتَجَبْ لَهُ وَ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ وَ أَدْعُوا رَبِّي عَسى أَلّ ا أَكُونَ بِدُع اءِ رَبِّي شَقِيًّا
اصول كافى جلد 4 صفحه : 224 رواية : 6
6 حضرت صادق (ع ) فرمود: رسول خدا صلى اللّه عليه و آله فرمود: خدا رحمت كند بنده اى را كه از خداى عزوجل حاجتى بخواهد و در دعاى درباره آن پافشارى و اصرار كند، خواه اجابت شود و خواه اجابت نشود، و اين آيه را تلاوت فرمود (كه ابراهيم عليه السلام فرمايد:) ((و دعاكنم بدرگاه پروردگار خود شايد به وسيله دعاى پروردگارم تيره بخت نباشم )) (سوره مريم آيه 48).

توضيح :
مجلسى (ره ) گويد: حاصل معناى حديث اينست كه : براى تاءخير در اجابت اصرار را رها نكند و استشهاد به آيه براى آنست كه ابراهيم (عليه السلام ) اظهار اميدوارى و بلكه اطمينان كرد زيرا لفظ ((عسى )) براى اثبات است باينكه دعا بدرگاه خداوند موجب عدم شقاوت او گردد... و متحمل است كه در كلام تقديرى باشد يعنى پس از پافشارى و اصرار راضى شود چه باجابت رسد و چه نرسد و دنبالش بر خداوند اعتراض نكند و بدگمان باو نشود پس استشهاد به آيه باينست كه حمل شود بر اين معنا كه : ((اميد است كه دعاى من سبب شقاوت و تيره بختى من نگردد)). و متحمل است كه ذكر آيه شريفه فقط بخاطر بيان فضيلت دعا باشد.

*باب نام بردن حاجت در دعا*

بَابُ تَسْمِيَةِ الْحَاجَةِ فِي الدُّعَاءِ

1- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْفَرَّاءِ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى يَعْلَمُ مَا يُرِيدُ الْعَبْدُ إِذَا دَعَاهُ وَ لَكِنَّهُ يُحِبُّ أَنْ تُبَثَّ إِلَيْهِ الْحَوَائِجُ فَإِذَا دَعَوْتَ فَسَمِّ حَاجَتَكَ
وَ فِي حَدِيثٍ آخَرَ قَالَ قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يَعْلَمُ حَاجَتَكَ وَ مَا تُرِيدُ وَ لَكِنْ يُحِبُّ أَنْ تُبَثَّ إِلَيْهِ الْحَوَائِجُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 225 رواية : 1
1 ابو عبداللّه فراء گويد: حضرت صادق (ع ) فرمود: خداى تبارك و تعالى ميداند كه بنده اش چه ميخواهد هرگاه بدرگاهش دعا كند، ليكن دوست دارد كه حاجتها بدرگاهش شرح داده شود پس هرگاه دعا كردى حاجتت را نام ببر.
و در حديث ديگرى گويد: كه فرمود: خداى عزوجل حاجت تو را مى داند و نيز داند كه تو چه خواهى ولى دوست دارد كه حاجتهاى (خود را) بدرگاه او شرح دهى .

*باب پنهان كردن دعا*

بَابُ إِخْفَاءِ الدُّعَاءِ

1- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ أَبِي هَمَّامٍ إِسْمَاعِيلَ بْنِ هَمَّامٍ عَنْ أَبِي الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ دَعْوَةُ الْعَبْدِ سِرّاً دَعْوَةً وَاحِدَةً تَعْدِلُ سَبْعِينَ دَعْوَةً عَلَانِيَةً
وَ فِي رِوَايَةٍ أُخْرَى دَعْوَةٌ تُخْفِيهَا أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنْ سَبْعِينَ دَعْوَةً تُظْهِرُهَا
اصول كافى جلد 4 صفحه : 225 رواية : 1
1 حضرت رضا عليه السلام فرمود: دعاى بنده در پنهانى يك دعايش برابر با هفتاد دعاى آشكار است . و در حديث ديگر است كه : يك دعائى كه در پنهانى كنى بهتر است نزد خداوند از هفتاد دعا كه آشكار كنى .

شرح :
مجلسى (ره ) گويد: اين دو حديث دلالت كند بر اينكه پنهان كردن دعا بهتر از آشكار كردن آنست ، و اينكه يك دعاى در پنهانى برابر است يا بهتر است هفتاد دعاى آشكار در صورتى كه آشكار كردن آن مشعوب بر ياء و سمعه نباشد و گرنه ميان آنها نسبتى نيست .
و اما جمع ميان اين اخبار و آنچه روايت شده است از اينكه مستحب اجتماع در دعا پس از اين بحث در آن بيايد ان شاء اللّه تعالى .

*باب اوقات و حالاتيكه اميد اجابت دعا در آنها رود*

بَابُ الْأَوْقَاتِ وَ الْحَالَاتِ الَّتِي تُرْجَى فِيهَا الْإِجَابَةُ

1- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ يَحْيَى بْنِ إِبْرَاهِيمَ بْنِ أَبِي الْبِلَادِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ زَيْدٍ الشَّحَّامِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع اطْلُبُوا الدُّعَاءَ فِي أَرْبَعِ سَاعَاتٍ عِنْدَ هُبُوبِ الرِّيَاحِ وَ زَوَالِ الْأَفْيَاءِ وَ نُزُولِ الْقَطْرِ وَ أَوَّلِ قَطْرَةٍ مِنْ دَمِ الْقَتِيلِ الْمُؤْمِنِ فَإِنَّ أَبْوَابَ السَّمَاءِ تُفَتَّحُ عِنْدَ هَذِهِ الْأَشْيَاءِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 226 رواية : 1
1 حضرت صادق (ع ) فرمود: دعا را در چهار هنگام بخوانيد: هنگام وزيدن بادها، و (گاه ) بر طرف شدن سايه ها (يعنى هنگام ظهر)، و (نزد) فرو شدن باران ، و (هنگام ) ريخته شدن اولين قطره خون مؤ من (در جهاد يا غير آن ) زيرا در اين چيزها درهاى آسمان باز شود.

2- عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ وَ غَيْرِهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ عُرْوَةَ عَنْ أَبِي الْعَبَّاسِ فَضْلٍ الْبَقْبَاقِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع يُسْتَجَابُ الدُّعَاءُ فِي أَرْبَعَةِ مَوَاطِنَ فِي الْوَتْرِ وَ بَعْدَ الْفَجْرِ وَ بَعْدَ الظُّهْرِ وَ بَعْدَ الْمَغْرِبِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 266 رواية : 2
2 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: دعا در چهار جا به اجابت رسد: در نماز وتر، و بعد از سپيده دم ، و بعد از ظهر، و بعد از مغرب .

توضيح :
مجلسى (ره ) گويد: ظاهر اينست كه در سه مورد اخير بعد از نمازهاى اين اوقات است نه بعد از دخول اوقات . (مترجم گويد: وجهى براى اين استظهار بنظر نرسيد، و اللّه علم ).
3- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع اغْتَنِمُوا الدُّعَاءَ عِنْدَ أَرْبَعٍ عِنْدَ قِرَاءَةِ الْقُرْآنِ وَ عِنْدَ الْأَذَانِ وَ عِنْدَ نُزُولِ الْغَيْثِ وَ عِنْدَ الْتِقَاءِ الصَّفَّيْنِ لِلشَّهَادَةِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 226 رواية : 3
3 حضرت صادق (ع ) فرمود: اميرالمؤ منين عليه السلام فرموده است : دعا را در چهار جا غنيمت شماريد: نزد قرائت قرآن ، و نزد گفتن اذن ، و نزد آمدن باران ، و نزد برخورد كردن دو صف (از مؤ منين و كفار) براى قتال .

4- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ جَمِيلِ بْنِ دَرَّاجٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عَطَاءٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ كَانَ أَبِي إِذَا كَانَتْ لَهُ إِلَى اللَّهِ حَاجَةٌ طَلَبَهَا فِي هَذِهِ السَّاعَةِ يَعْنِي زَوَالَ الشَّمْسِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 227 رواية : 4
4 حضرت باقر عليه السلام فرمود: پدرم هر زمان بدرگاه خداوند حاجتى داشت در اين ساعت آن را مى خواست يعنى هنگام زوال خورشيد (و اول ظهر كه خورشيد از ميانه آسمان بطرف مغرب متمايل شود).

5- عَنْهُ عَنْ أَبِيهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِيسَى عَنْ حُسَيْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا رَقَّ أَحَدُكُمْ فَلْيَدْعُ فَإِنَّ الْقَلْبَ لَا يَرِقُّ حَتَّى يَخْلُصَ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 227 رواية : 5
5 حضرت صادق (ع ) فرمود: هرگاه دل يكى از شما رقت كرد (و نرم شد) در آن حال دعا كند، زيرا دل تا پاك نشود رقت نكند.

شرح :
مجلسى (ره ) گويد: رقت ضد قساوت است و نشانه رقت دل گريه است ، و حاصل اينكه رقت نشانه پاكى دل از دغلى و حسد و افكار باطله و خيالاتى است كه انسانرا از توجه به خداى تعالى سرگرم كند، و خلوص و پاكى دل نشانه و سبب اجابت دعاء است .
6- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ شَرِيفِ بْنِ سَابِقٍ عَنِ الْفَضْلِ بْنِ أَبِي قُرَّةَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص خَيْرُ وَقْتٍ دَعَوْتُمُ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فِيهِ الْأَسْحَارُ وَ تَلَا هَذِهِ الْآيَةَ فِي قَوْلِ يَعْقُوبَ ع سَوْفَ أَسْتَغْفِرُ لَكُمْ رَبِّي وَ قَالَ أَخَّرَهُمْ إِلَى السَّحَرِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 227 رواية : 6
6 حضرت صادق (ع ) فرمود: رسول خدا فرموده است : بهترين وقتيكه در آن خداى عزوجل را بخوانيد (و دعا بدرگاهش كنيد) سحرها است ، و اين آيه را كه درباره گفتار حضرت يعقوب عليه السلام است تلاوت فرمود: (دعا كردن براى آنها را) بسحر تاءخير انداخت (و مولكول بوقت سحر كرد).

7- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ سَعْدَانَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ مُعَاوِيَةَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ أَبِي إِذَا طَلَبَ الْحَاجَةَ طَلَبَهَا عِنْدَ زَوَالِ الشَّمْسِ فَإِذَا أَرَادَ ذَلِكَ قَدَّمَ شَيْئاً فَتَصَدَّقَ بِهِ وَ شَمَّ شَيْئاً مِنْ طِيبٍ وَ رَاحَ إِلَى الْمَسْجِدِ وَ دَعَا فِي حَاجَتِهِ بِمَا شَاءَ اللَّهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 227 رواية : 7
7 حضرت صادق (ع ) فرمود: پدرم هرگاه حاجتى از خدا طلب ميكرد آنرا هنگام ظهر طلب ميكرد، و چون اراده آن را ميكرد چيزى مى آورد و صدقه ميداد، و مقدار كمى عطر ميزد و به مسجد مى رفت و براى حاجت خود دعا ميكرد بدانچه خدا ميخواست .

توضيح :
((و شم شيئا من الطيب )) كنايه از استعمال آن است چناچه ترجمه شد، و نيز مرحوم مجلسى و ديگران گفته اند: و اين حديث دلالت كند كه دعا چند شرط دارد (1) هنگام زوال باشد (2) صدقه دادن پيش از آن (3) استعمال عطر (4) به مسجد رفتن .
8- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ حَدِيدٍ رَفَعَهُ إِلَى أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِذَا اقْشَعَرَّ جِلْدُكَ وَ دَمَعَتْ عَيْنَاكَ فَدُونَكَ دُونَكَ فَقَدْ قُصِدَ قَصْدُكَ قَالَ وَ رَوَاهُ مُحَمَّدُ بْنُ إِسْمَاعِيلَ عَنْ أَبِي إِسْمَاعِيلَ السَّرَّاجِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ سَعِيدٍ مِثْلَهُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 228 رواية : 8
8 و نيز آن حضرت عليه السلام فرمود: هر گاه بدنت لرزيد و چشمت گريان شد پس خود را باش ، خود را باش (و بوسيله دعا بگير از خداى سبحان آنچه خواهى از فيض ره ) كه به تو توجهى شده است .

توضيح :
((قصد قصدك )) آنطور كه ترجمه شد بنابر وجهى است كه فيض (ره ) و مجلسى (قده ) و ديگران معنا كرده اند باينكه ((قصد)) به صيغه مجهول خوانده شود و ((قصدك )) نائب فاعل آن باشد يعنى ((بر آورده شدن قصد، و مقصود تو مورد قصد و اراده حق تعالى قرار گرفته است )) و ممكن است ((قصد)) به صيغه معلوم خوانده شود و ((قصدك )) نيز فاعلش باشد ولى باين نحو چناچه مجلسى (ره ) گويد بعيد است .
9- عَنْهُ عَنِ الْجَامُورَانِيِّ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْ صَنْدَلٍ عَنْ أَبِي الصَّبَّاحِ الْكِنَانِيِّ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ يُحِبُّ مِنْ عِبَادِهِ الْمُؤْمِنِينَ كُلَّ عَبْدٍ دَعَّاءٍ فَعَلَيْكُمْ بِالدُّعَاءِ فِي السَّحَرِ إِلَى طُلُوعِ الشَّمْسِ فَإِنَّهَا سَاعَةٌ تُفَتَّحُ فِيهَا أَبْوَابُ السَّمَاءِ وَ تُقَسَّمُ فِيهَا الْأَرْزَاقُ وَ تُقْضَى فِيهَا الْحَوَائِجُ الْعِظَامُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 228 رواية : 9
9 حضرت باقر عليه السلام فرمود: خداى عزوجل از ميان بندگان مؤ منش آن بنده اى را دوست دارد كه بسيار دعا كند، پس بر شما باد به دعا از هنگام سحر تا زدن آفتاب زيرا آن هنگامى است كه درهاى آسمان در آن هنگام باز گردد، و روزيها در آن تقسيم شود، و حاجتهاى بزرگ بر آورده شود.

10- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أُذَيْنَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِنَّ فِي اللَّيْلِ لَسَاعَةً مَا يُوَافِقُهَا عَبْدٌ مُسْلِمٌ ثُمَّ يُصَلِّي وَ يَدْعُو اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فِيهَا إِلَّا اسْتَجَابَ لَهُ فِي كُلِّ لَيْلَةٍ قُلْتُ أَصْلَحَكَ اللَّهُ وَ أَيُّ سَاعَةِ هِيَ مِنَ اللَّيْلِ قَالَ إِذَا مَضَى نِصْفُ اللَّيْلِ وَ هِيَ السُّدُسُ الْأَوَّلُ مِنْ أَوَّلِ النِّصْفِ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 228 رواية : 10
10 عمر بن اذينه گويد: شنيدم از حضرت صادق (ع ) كه مى فرمود: همانا در شب ساعتى است كه درك نكند آنرا بنده مسلمانى كه در آن نماز گزارد و خداى عزوجل را در آن ساعت بخواند (و به درگاهش دعا كند) جز اينكه اجابت شود (و دعايش مستجاب گردد) واين ساعت در هر شب هست ، عرض كردم : خداينت خير دهد بفرمائيد آن چه ساعتى از شب است ؟ فرمود: هنگامى كه نيمى از شب بگذرد، شش يك از اول نيمه شب .

توضيح :
رغبت به معناى ميل و شوق و رهبت به معناى ترس و بيم ، و تضرع يعنى فروتنى كردن ، و تبتل به معناى بريدگى و انقطاع بدرگاه خداوند، و ابنهال به معناى زارى كردن است و استعاذه يعنى پناه جستن ، و مسئلت به معناى درخواست كردن است ، اينها ترجمه هاى فارسى آن است و معانى ديگر آنها در ضمن اخبار بيايد.

*باب رغبت و رهبت و تضرع و تبتل و ابتحال و استعاذه و مسئلت*

بَابُ الرَّغْبَةِ وَ الرَّهْبَةِ وَ التَّضَرُّعِ وَ التَّبَتُّلِ وَ الِابْتِهَالِ وَ الِاسْتِعَاذَةِ وَ الْمَسْأَلَةِ

1- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ إِسْمَاعِيلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَيْفِ بْنِ عَمِيرَةَ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الرَّغْبَةُ أَنْ تَسْتَقْبِلَ بِبَطْنِ كَفَّيْكَ إِلَى السَّمَاءِ وَ الرَّهْبَةُ أَنْ تَجْعَلَ ظَهْرَ كَفَّيْكَ إِلَى السَّمَاءِ وَ قَوْلُهُ وَ تَبَتَّلْ إِلَيْهِ تَبْتِيلًا قَالَ الدُّعَاءُ بِإِصْبَعٍ وَاحِدَةٍ تُشِيرُ بِهَا وَ التَّضَرُّعُ تُشِيرُ بِإِصْبَعَيْكَ وَ تُحَرِّكُهُمَا وَ الِابْتِهَالُ رَفْعُ الْيَدَيْنِ وَ تَمُدُّهُمَا وَ ذَلِكَ عِنْدَ الدَّمْعَةِ ثُمَّ ادْعُ
اصول كافى جلد 4 صفحه : 229 رواية : 1
1 ابو اسحاق گويد: حضرت صادق (ع ) فرمود: رغبت آن است كه كف دو دست خود را بسوى آسمان بدارى ، و رهبت آن است كه پشت دستهايت را بسوى آسمان بدارى . و در گفتار خداى عزوجل : ((و تبتل اليه تبتيلا)) فرمود: تبتل : دعا كردن بيك انگشت اسست كه بدانم اشاره كنى ، و تضر عليه السلام اين است كه با دو. انگشت اشاره كنى و آندو را حركت دهى ، و ابتهال : بالا بردن هر دو دست است و اينكه آنها را بكشى ، و اين موقع اشك ريختن است ، و سپس دعا كن .

شرح :
مجلسى (ره ) گويد: در اين خبر و نظائر آن در معناى رغبت دو احتمال است :
اول : اينكه معنى اين باشد كه اگر در حال دعا شوق و اميد بر او غالب شد سزاوار است كه دو كف دستهاى خود را به آسمان باز دارد كه گويا مى خواهد رحمت خدا را دريافت كند، و اگر ترس و بيم بر او غالب آمد از اينكه دعايش به اجابت رسد پشت دو دست را به آسمان كند كنايه از اينكه به خاطر بسيارى گناه سزاوار حرمان است اگر چه مقتضاى كرم وجود خداوند فضل و احسان به اوست .
دوم : معنى اين باشد كه اگر براى سودى دعا مى كند سزاوار است دو كف را به طرف آسمان بردارد، و اگر دعا براى دفع زيانى است كه از آمدن آن ترسان است پشت دستها را به آسمان كند كه گويا آن را دفع مى كند.. تا اينكه گويد: و طبرسى گفته است : تبتل به معنى انقطال به درگاه خدا است براى عبادت ، و اخلاص عمل براى او واصل آن از ((بتل الشى ء)) به معنى بريدن و قطع كردن آن است و از اين رو فاطمه (عليه السلام ) را بتول گفتند: چون با عبادت خدا از ديگران بريده بود، سپس مجلسى (ره ) گويد: محتنل است معناى حديث اين باشد كه اين قسم بهترين اقسام تبتلى است كه خداوند فرموده ، و اشاره با انگشت ممكن است اشاره به بلندى و پستى باشد، و حركت دادن انگشتان اشاره به چپ و راست باشد، و گفته شده : بلندى و پستى اشاره به اينست كه پروردگارا نميدانم آيا مرا بلند گردانيده يا پست كرده اى ، و حركت دادن به چپ و راست اشاره بدان است كه نمى دانم آيا از اصحاب يمين هستم يا از اصحاب شمال .
2- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ ابْنِ أَبِي عُمَيْرٍ عَنْ أَبِي أَيُّوبَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ فَمَا اسْتَك انُوا لِرَبِّهِمْ وَ م ا يَتَضَرَّعُونَ فَقَالَ الِاسْتِكَانَةُ هُوَ الْخُضُوعُ وَ التَّضَرُّعُ هُوَ رَفْعُ الْيَدَيْنِ وَ التَّضَرُّعُ بِهِمَا
اصول كافى جلد 4 صفحه : 230 رواية : 2
2 محمد بن مسلم گويد: از حضرت باقر (ع ) پرسيدم از (تفسير) گفتار خداى عزوجل : ((پس فروتن نشدند براى پروردگار خويش و زارى نكردند)) (سوره مؤ منون آيه 76) فرمود: استكانت همان فروتنى است و تضر عليه السلام بلند كردن هر دو دست و زارى كردن بدانها است .

next page اصول كافي ثقةالاسلام كليني جلد چهارم

back page